TÜİK, İŞKUR ve diğer kurumların çalışmaları incelendiği zaman genç istihdam ve genç yoksulluğunun kamuoyunda görünürlüğü artmıştır. Gereğinden fazla üniversite ve yüksekokul açılması sonucunda gençlerin bu üniversite ve yüksekokulları tercih etmeleri sağlanmış, fakat mezun olduklarında gençler işsiz kalmışlardır. Son yıllarda ortaya çıkan covid-19 pandemisi dünyada başlangıçta sağlık alanında etki göstermiş, ancak sağlık alanındaki olumsuz gelişmelerin etkileri, eğitim, spor aktiviteleri, ekonomi kısacası insan hayatının tüm alanlarını olumsuz etkilemiştir. Kısa çalışma ödeneği ve benzeri gelir desteği sağlayan ödemeler yeterince kişiye ulaşamayarak etkisi kısıtlı kalmıştır. Bu süreçte ekonomik şartlardan dolayı iş bulamayan gençler ailelerine bağımlı kalmışlardır. Ekonomik şartların ağırlığında ezilen aileler, iş bulamayan, iş arayan gençlere yeterince bütçe ayıramamışlar, gençlerin ihtiyaçlarını karşılamakta güçlük çekmişlerdir.

Bu raporda Türkiye’de genç istihdamın durumu incelenmiştir. TUİK, Genç İşsizler Platformu ve İŞKUR verilerinden yararlanılmıştır. Raporda öne çıkan başlıklar şu şekildedir:

• Türkiye’de genç işsizlik kronikleşiyor ve gençler iş bulma ümidini yitirmektedirler.
• İş arama süreleri artmaktadır.
• Çok az sayıda işini kaybeden gence işsizlik maaşı bağlanmaktadır.

Mevsim etkisinden arındırılmış temel işgücü göstergeleri, 15+ yaş, II. Çeyrek: Nisan-Haziran, 2022

Kaynak: TÜİK.

            TÜİK’ in mevsimden arındırılmış işsizlik oranı incelenmiştir. TÜİK’in verilerine göre işsizlik oranı 2022 yılının 2. çeyreğinde yüzde 10.6 olarak gerçekleşmiştir. 2022 yılının 1. çeyreğinde ise işsizlik oranı, yüzde 11 olarak gerçekleşmiştir. 2022 yılının 2. Ve 1. çeyreğinde işsizlik oranı karşılaştırıldığında işsizlik, yüzde 0.4 azalmıştır. Genç nüfus işsizlik oranı 2022 yılının 1. çeyreğinde yüzde 20.7 gerçekleşmiştir. 2022 yılının 2. Çeyreğinde ise yüzde 20.3 gerçekleşmiştir. 2. Ve 1. çeyrek arası genç nüfus işsizlik oranı yüzde 0.4 azalmıştır.

            Geniş tabanlı işsizlik ve genç nüfus işsizlik oranları incelendiğinde, işsizlik azaldığı görülmektedir. Ancak geniş tabanlı işsizlik oranı ve genç nüfus işsizlik oranlarının her ikisinin de çift haneli oranlarda ve çok yüksek olduğu görülmektedir. Ayrıca incelediğimiz veriler TÜİK verileri yani devletin kendi verileridir. Bağımsız kuruluşların verileri incelendiğinde işsizlik rakamları çok daha yüksek olduğu görülmektedir.

Gençlerin İş Durumu

Kaynak: Genç İşsizler Platformu.

            Tabloda 15-34 yaş arası gençlerin iş gücüne katılamama nedenleri incelenmiştir. İş gücüne katılamama nedenleri 3 gruba ayrılmıştır. 1. grupta iş bulma ümidini yitiren gençler, 2. grupta iş arayıp çalışmaya hazır olan gençler ve son olarak iş arayıp çalışmaya hazır olmayan adaylar incelenmiştir. Söz konusu 3 durumda da gençlerin iş gücüne katılamama oranları artış göstermiştir. Gençlerin iş gücüne geç katılmaları ya da gençlerin ümitlerini kaybederek iş gücüne katılmaktan vaz geçmeleri ülke ekonomilerini olumsuz etkilemektedir.

Gençlerin İş Arama Süreleri

Kaynak: Genç İşsizler Platformu.

            Tabloda gençlerin iş arama süreleri incelenmiştir. Tabloya göre, 2021 yılında 8-12 ay arası iş bulan aday sayısı 335 bin iken, 2022 yılında 8-12 ay arası iş bulan genç sayısı 470 bine çıkmıştır. 2021 yılında 12 aydan uzun süre iş arayan sayısı 477 bin iken, 2022 yılında 12 aydan uzun sürede iş bulan sayısı 518 bine çıkmıştır. Tablo verileri incelendiğinde gençlerin iş arama sürelerinin uzadığı görülmektedir. Bu durum gençlerin yoksullaşmasına ve ailelerine ekonomik olarak bağımlı kalmalarına neden olmakta, genç işsiz özelinde işsizlik sorunu büyüdükçe aile içi huzursuzluklar artmaktadır.

2020 Yılında İşsizlik Sigortasına Başvuran ve Yararlanan Genç Sayısı

Kaynak: İŞKUR 2020 istatistikleri.

            Tabloda İŞKUR’a işsizlik sigortası için başvuran ve başvuru sonucunda işsizlik ödeneği almaya hak kazanan işlerini kaybeden genç işsiz sayıları incelenmiştir. 238.393 genç işsiz işsizliğe başvurmuştur. 46.170 genç işsiz işsizlik ödeneği almaya hak kazanmıştır. Tablodaki işsizlik sayıları söz konusu ödenekten yararlanan sayısının ne kadar düşük olduğunu göstermektedir. Sosyal devlet gereği daha çok işsiz adayın işsizlik ödeneğinden yararlanması gerekmektedir. Ayrıca bu insanların herhangi bir gelirinin olmaması piyasadaki toplam tüketim miktarını düşürerek ekonomiye zarar vermektedir.

SONUÇ

            İncelenen tabloların ortak sonuçu Türkiye’de genç işsizlik son yıllarda kronikleşerek adından söz ettirir hale gelmiş bulunmaktadır. Uzun vadede iş aramasına rağmen iş bulamayan gençlerin karşılaştıkları sorunlar bulunmaktadır.

 Bu sorunlar şunlardır (Orkunoğlu Şahin,2020:152,153):

• İşsizlik ve işsizliğin getirdiği olumsuz şartlardan ötürü sıkıntı yaşayan işsiz gençler depresyona girmektedir.
• İş arama süreci uzayan gençlerin, sağlık ve motivasyonlarının bozulması ile suç eğilimleri yükselerek intihara meyilli hale gelmektedirler.
• Para kazanarak hayatlarını idame etmek ve ailelerine ekonomik yük olmak istemeyen gençler daha az nitelikler gerektiren işlerde çalışmak zorunda kalmaktadır. Bu durumun ortaya çıkması ile gençler eğitimlerini aldıkları mesleklerinden uzaklaşmaktadırlar.
• İş bulamayarak zor durumda kalan gençler çözüm olarak diğer ülkelerdeki iş potansiyellerini değerlendirmek zorunda kalmakta oldukları görülmektedir. Bu durumda gençler ülkelerinden ve ailelerinden uzak düşmektedirler.

            Gençlerin bu ve diğer sorunlar ile karşılaşmamaları için yeni eğitim ve iş gücü piyasasında düzenlemelere ihtiyaç vardır. Örneğin Türkiye’de yaygın olmayan ancak yurtdışında uygulanan ‘personel avcılığı’ yani işgücü ve işveren aracılığının firmalar tarafından sağlanabilmesi gerçekleştirilebilir bir proje niteliği taşımaktadır. İş gücü arzı ile iş gücü talebinin karşılaşmasını kolaylaştırabilecek bu uygulamanın Türkiye’de yaygınlaşması Türkiye’deki genç işsizliğine dönük atılacak faydalı adımlardan birisi olabilecek konumdadır. Bu atılacak faydalı adım genç işsizliğine ve diğer işsizlik sınıfı geniş tabanlı işsizliğe olumlu hikâye niteliği taşıyarak, genel bir olumlu istihdam atmosferi oluşturabilir nitelik taşımaktadır.

Bu tür uygulamalar sosyal ağlar, TV programları ve diğer iletişim mecraları ile etki alanını genişlemesi ile uygulamanın başarıya ulaşma ihtimali artacaktır.

 Genç yoksulluğu ile mücadelede yapılması gerekenler (Orkunoğlu Şahin,2020:151):

• İstihdam artırıcı yatırımların artırılması,
• İşini kaybeden gençlere mali destek verilmesi,
• Çıraklık ve staj programlarının teşviki ile kaliteli işgücü oluşumuna zemin hazırlanması,
• Gençlerin uzun vadeli istihdam hedeflemesi sağlaması,
• Eğitim sistemindeki yetersizlikler tespit edilerek düzeltilmesi,
• Eğitim ve öğretim aracılığıyla gençlerin ilgili mesleğe merak uyandırılmasını sağlamak,
• İş dünyasına geçişin desteklenmesi,
• İstihdama erişimi kolaylaştırmak ve sosyal dışlanmayı kurumlarda engelleyici önlemler almak,        
• İşletme Kârlılığını artıracak uygun maliyetli iş gücü tespitinin yapılması,
• Düşük vasıflı genç iş gücünün, emeğe dayalı istihdamını sağlamak,
• Uzun vadeli istihdam hedeflerini desteklenmesini sağlamak,     
• İstihdama erişimde kolaylık sağlamak,
• Genç iş gücünün sosyal dışlanmasını engellemek için iş hayatında gerekli düzenlemeler yapmak.  

Ekonomist, Yüksek Lisans Öğrencisi Batuhan TIRTAR

KAYNAKÇA

Orkunoğlu Şahin, I. F. (2020). Genç İşsizlik ve Mücadele Yöntemleri. Gençlik Araştırmaları Dergisi. (8)20.135-157.

https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Isgucu-Istatistikleri-II.-Ceyrek:-Nisan-Haziran-2022-45652 (Erişim Tarihi:26.09.2022)

https://gencissizler.org/2022/08/15/genc-issizlik-bulteni-agustos-2022/ (Erişim Tarihi: 26.09.2022)

https://www.iskur.gov.tr/kurumsal-bilgi/istatistikler/ (Erişim Tarihi: 26.09.2022)